M104 - Galaktyka Sombrero
Galaktyka Sombrero, znana również jako M104, to jedna z najbardziej rozpoznawalnych i efektownych galaktyk na sferze niebieskiej. Jej nazwa pochodzi od charakterystycznego wyglądu przypominającego meksykański (pierwotnie hiszpański) słomiany lub filcowy kapelusz z miękkim, szerokim rondem (Rys. 1). Ta niezwykła galaktyka, widoczna w gwiazdozbiorze Panny Virgo (blisko granicy z Krukiem Corvus), fascynuje zarówno astronomów, jak i miłośników kosmosu na całym świecie.
Pierre Méchain odkrył galaktykę 11 maja 1781 roku. Chociaż nie była ona zawarta w pierwotnie wydanej wersji katalogu Messiera, Charles Messier własnoręcznie dodał ją do swojej prywatnej kopii katalogu. Niezależnie od tego, William Herschel ponownie odkrył galaktykę 9 maja 1784 roku, a John Dreyer umieścił jego obserwację w swoim katalogu jako NGC 4594. Dopiero w 1917 roku Camille Flammarion ustalił, że NGC 4594 została wcześniej zauważona przez Méchaina i była znana Messierowi. W rezultacie, w 1921 roku Flammarion dodał tę galaktykę do katalogu Messiera na pozycji 104.
Galaktyka Sombrero jest jednym z najczęściej fotografowanych obiektów w kosmosie. Jej wyraźna struktura i wyjątkowy wygląd sprawiają, że poza profesjonalnymi astronomami, zwracają na nią swe oczy - z konieczności dobrze uzbrojone - także amatorzy.
Obserwacje
26.05.2024, około godziny 23:00 - Jaworzno, ogród
warunki miejskie, wysoki poziom zanieczyszczenia światłem
Rozkładając tej nocy sprzęt i ustawiając go w kierunku Panny, nie byłem pewien czy na fotografiach uda się cokolwiek zobaczyć, ponieważ tej rejon nieba wydawał się być dosyć silnie zaświetlony. Wielkie było jednak moje szczęście, kiedy już po kilku minutach naświetalnia można było na fotografiach dostrzec charakterystyczny zarys poszukiwanej galaktyki. Dzięki naświetlaniu trwającemu prawie półtorej godziny powstała poniższa fotografia.
Galaktyka Sombrero znajduje się około 30 milionów lat świetlnych od Ziemi, a jej średnica wynosi około 60 tysięcy lat świetlnych. Galaktyka ta zawiera szczególnie dużo gromad kulistych, które tworzą wokół niej kuliste halo.
Galaktyka Sombrero ma wielkie jasne jądro i zadziwiająco słabo rozwinięte ramiona spiralne. Przez wielu astronomów jest ona zaliczana do galaktyk osobliwych, a jej klasyfikacja jako spiralna jest dosyć niejasna i budzi kontrowersje. Oglądamy ją z boku i jest częściowo przesłonięta torusem materii, w skład którego wchodzi głównie pył i nieświecący - a więc zimny - gaz międzygwiezdny. Jest to galaktyka z aktywnym jądrem. Zarówno aktywność jądra, jak i możliwe procesu gwiazdotwórcze w obrębie torusa powodują, że M104 cieszy się niesłabnącym naukowym zainteresowaniem astronomów.
Parametry fotografii 1:
- sumaryczny czas ekspozycji: 80 minut (stack 160 klatek RAW po 30s, z wykorzystaniem odpowiedniej ilości klatek typu dark, bias i flat)
- ISO: 1600
- teleskop w systemie Newtona (150/750), ekspozycja w ognisku głównym
- zastosowano filtr, pozwalający na zmniejszenie wpływu sztucznego zanieczyszczenia światłem i świecenia atmosfery
- statyw: głowica paralaktyczna z prowadzeniem w osi rektascencji, wyjustowana metodą dryfową z wykorzystaniem sterownika własnej konstrukcji.
Literatura dodatkowa:
- Desselberger J., Niebo nad Polską, Urania - Postępy Astronomii, 2015, 1(775), str. 66
- Mcquinn K. B. W. Skillman E. D., Dolphin A. E., Berg D., Kennicutt R., The Distance To M104, The Astronomical Journal, 2016, 152(5), str. 144-151
- Bendo G. J., Buckalew B. A., Dale D. A., Draine B. T., Joseph R. D., Kennicutt R. C., Spitzer and JCMT Observations of the Active Galactic Nucleus in the Sombrero Galaxy (NGC 4594), The Astrophysical Journal, 2006, 645(1), str 134-147
Marek Ples