Weird Science

M40 - Winnecke 4, albo Pomyłka Astronoma

Pierw­szym, który udo­ku­men­to­wał odkry­cie obiektu, był Char­les Mes­sier w 1764 roku. W swo­ich poszu­ki­wa­niach Mes­sier kie­ro­wał się notat­kami Jana Hewe­liu­sza, które suge­ro­wały obec­ność mgła­wicy w danym rejo­nie gwiaz­do­zbioru Wiel­kiej Nie­dźw­ie­dzicy Ursa Major. Pomimo braku obiektu mgła­wi­co­wego na tym obsza­rze sfery nie­bie­skiej, Mes­sier ska­ta­lo­go­wał jedną ze zna­le­zio­nych tam gwiazd podwój­n­ych, umiesz­cza­jąc ją na pozy­cji 40 dla zacho­wa­nia porządku. Ta histo­ria jest fascy­nu­jąca zarówno dla astro­no­mów, jak i innych miło­śni­ków wszech­świata, ponie­waż ilu­struje trud­no­ści, z jakimi zma­gali się obser­wa­to­rzy nieba w prze­szło­ści (a cza­sem także i dziś), poszu­ku­jąc, a następ­nie kata­lo­gu­jąc obiekty kosmiczne.

Nieco ponad sto lat późn­iej, bo w 1863 roku, Frie­drich Win­necke w swo­ich poszu­ki­wa­niach ukła­dów wie­lo­krot­nych nie­za­leżnie odkrył tę samą gwiazdę podwójną i umie­ścił ją w swoim kata­logu.

Win­necke zmie­rzył odle­głość między skład­ni­kami jako 49,2". W 1966 roku pomiary przy­nio­sły war­tość 51,7", a w 1991 roku już 52,8". Obec­nie wia­domo, że obiekt Mes­sier 40 jest jedy­nie optycz­nie podwójny - jego skład­niki nie są bli­sko związane gra­wi­ta­cyj­nie.

Obser­wa­cje

05.05.2024, około godziny 22:30 - Jaworzno, ogród
warunki miej­skie, wysoki poziom zanie­czysz­cze­nia świa­tłem

Oma­wia­nego układu podwój­n­ego nie tylko nie da się roz­dzie­lić na skład­niki bez przy­rządów optycz­nych, ale nawet ich dostrze­że­nie gołym okiem nie jest możl­iwe nawet w naj­lep­szych warun­kach, ponie­wać ich jasno­ści obser­wo­wane wyno­szą 9m oraz 9,3m, a typy wid­mowe są bli­skie, odpo­wied­nio, G0 i F8.

Ilustracja: Fot. 1 - bez opisu

Fot. 1 - bez opisu

Ilustracja: Fot. 1 - z opisem

Fot. 1 - z opisem

W 2018 roku, na pod­sta­wie pomia­rów z sondy kosmicz­nej Gaia, opu­bli­ko­wano war­to­ści para­laks obu tych gwiazd. Bio­rąc je pod uwagę, wyzna­czono odle­gło­ści obu skład­ni­ków od Ziemi jako: 317,1 par­se­ków (1034 lata świetlne) i 145,8 par­se­ków (476 lat świetl­nych).

Nawet na foto­gra­fii o tak krót­kim cza­sie eks­po­zy­cji można zau­wa­żyć (jako roz­myte plamki świetlne) dwie odle­głe galak­tyki NGC4290 i NGC4284.

Para­me­try foto­gra­fii 1:

  • suma­ryczny czas eks­po­zy­cji: 3 minuty (stack 18 kla­tek RAW po 10s, z wyko­rzy­sta­niem odpo­wied­niej ilo­ści kla­tek typu dark, bias i flat),
  • ISO: 800,
  • tele­skop w sys­te­mie New­tona (150/750), eks­po­zy­cja w ogni­sku głów­nym
  • zasto­so­wano filtr, pozwa­la­jący na zmniej­sze­nie wpływu sztucz­nego zanie­czysz­cze­nia świa­tłem i świe­ce­nia atmos­fery
  • sta­tyw: gło­wica para­lak­tyczna z pro­wa­dze­niem w osi rek­ta­scen­cji, wyju­sto­wana metodą dry­fową z wyko­rzy­sta­niem ste­row­nika wła­snej kon­struk­cji.

Lite­ra­tura dodat­kowa:

Marek Ples

Aa