Weird Science

M45 - Plejady

Ple­jady zaj­mu­jące 45 pozy­cję w kata­logu Mes­siera (M45) to chyba naj­bar­dziej znana gro­mada otwarta na nie­bie. Jest ona poło­żona w gwiaz­do­zbio­rze Byka Tau­rus, w odle­gło­ści około 444 lat świetl­nych od Ziemi.

Część gwiazd z gro­mady posiada indy­wi­du­alne nazwy. Wiążą się one z grec­kim mitem o Ple­ja­dach. Miały być one sied­mioma cór­kami tytana Atlasa i oke­a­nidy Ple­jone oraz sio­strami Hiad (także prze­nie­sio­nych na niebo jako odrębna gro­mada otwarta). Wśród Ple­jad znaj­dziemy Tay­getę, Maję, Aste­rope, Ste­rope II, Merope, Alkione, Cela­eno i Elek­trę oraz sza­cow­nych rodzi­ców tych sym­pa­tycz­nych nimf. Fakt, że dziś wymie­nia się osiem Ple­jad zamiast sied­miu wynika z tego, że daw­niej gwiazdy Aste­rope oraz Ste­rope II trak­to­wano wspól­nie i opa­try­wano jedy­nie pierw­szą z tych nazw.

Gro­mada była znana także w innych kul­tu­rach i często sta­no­wiła ważny ele­ment lokal­nych wie­rzeń. Z tych powo­dów oma­wiane gwiazdy występują także pod wie­loma innymi nazwami, m.in. są okre­ślane jako Baby, Kur­częta, Kokoszki, Sie­dem Sióstr lub nawet Kościół Masoński. Cza­sem są też nazy­wane Sto­ża­rami, szcze­gól­nie w języ­kach wschod­nio­sło­wiańs­kich (ukr. Стожари, ros. Стажары) i daw­niej­szej lite­ra­tu­rze pol­skiej.

Tema­tyka Ple­jad bywała wyko­rzy­sty­wana w lite­ra­tu­rze. Wraz z innymi sku­pi­skami gwiezd­nymi - Hia­dami i Podwójną Gro­madą w Per­se­u­szu - pełnią ważn­ą ro­lę w cyklu Ser­gieja Snie­gowa Ludzie jak bogo­wie (ros. Люди как боги). Nato­miast w opo­wia­da­niach i powie­ściach z nurtu zapo­cząt­ko­wa­nej przez Howarda Phi­lipsa Love­cra­fta mito­lo­gii Cthulhu można zna­leźć wzmianki o Wiel­kiej Biblio­tece zawie­ra­jącej prze­d­wieczną wie­dzę, a zlo­ka­li­zo­wa­nej na Cela­eno lub raczej na krążącej wokół niej pla­ne­cie.

Obser­wa­cje

12.01.2020 - Jaworzno, ogród
warunki miej­skie, wysoki poziom zanie­czysz­cze­nia świa­tłem

Ple­jady dosyć łatwo zna­leźć na sfe­rze nie­bie­skiej prze­dłu­ża­jąc linię łączącą gwiazdy Bel­la­trix (gamma Oriona, γ Ori) i Alde­ba­ran (alfa Byka, α Tau) poza tę gwiazdę w kie­runku półn­ocno-zachod­nim. Naj­do­god­niej­sze warunki do obser­wa­cji na tere­nie Pol­ski występują od paździer­nika do marca, więc początek roku - tak jak w tym przy­padku - jest jak naj­bar­dziej odpo­wiedni.

Ksz­tałt two­rzony przez dostrze­galne gołym okiem naj­ja­śniej­sze gwiazdy gro­mady może koja­rzyć się z minia­turą aste­ry­zmu Wiel­kiego Wozu.

Gro­mada zawiera kil­ka­set gwiazd. Więk­szość spo­śród nich to błękitne olbrzymy typu wid­mo­wego B. Ich jasność wynosi od 3,0m do 5,9m i są to młode gwiazdy, ponie­waż ich wiek opiewa na około 100 mln lat.

Para­me­try foto­gra­fii 1:

  • Canon EOS 60D
  • czas eks­po­zy­cji: 10s
  • ISO: 1500
  • obiek­tyw: typu zoom (wyko­rzy­stano fmax=250mm)
  • prze­słona: f/4 (najm­niej­sza możl­iwa w przy­padku wyko­rzy­sta­nego obiek­tywu)
  • zasto­so­wano filtr mgła­wi­cowy CLS (dla ogra­ni­cze­nia wpływu zanie­czysz­cze­nia świa­tłem)
  • sta­tyw: gło­wica para­lak­tyczna z pro­wa­dze­niem w osi rek­ta­scen­cji, wyju­sto­wana metodą dry­fową z wyko­rzy­sta­niem ste­row­nika wła­snej kon­struk­cji.



19.09.2020 - Jaworzno, ogród
warunki miej­skie, wysoki poziom zanie­czysz­cze­nia świa­tłem

Oto są! Ple­jady pow­róciły na nie­bo­skłon! Piękne sio­stry oraz ich rodzice, czyli tyta­nida Ple­ione i tytan Atlas, który - jak wiemy - pełnił według sta­ro­żyt­nych Gre­ków dosyć ważną funk­cję, jaką było dźw­i­ga­nie na swych bar­kach całego skle­pie­nia nie­bie­skiego.

Po kil­ku­mie­sięcz­nej nie­o­bec­no­ści - mniej więcej od końca marca - na noc­nym nie­bie coraz dłu­żej możemy napa­wać oczy pięk­nem tej wspa­nia­łej gro­mady otwar­tej, którą łatwo obser­wo­wać bez pośred­nic­twa tele­skopu czy w ogóle jakich­kol­wiek przy­rządów optycz­nych.

Cho­ciaż Ple­jady na ciem­niej­szym nie­bie można z łatwo­ścią dostrzec gołym okiem, to w obser­wa­cjach przy­daje się choćby lor­netka. Dużo więcej cie­ka­wych szcze­gółów można zau­wa­żyć jed­nak dopiero na foto­gra­fiach o dłu­gim cza­sie eks­po­zy­cji. Pre­zen­to­wane zdjęcie zostało wyko­nane dosyć spon­ta­nicz­nie z rejonu o wyso­kim pozio­mie zanie­czysz­cze­nia świa­tłem, bez pośred­nic­twa tele­skopu, w momen­cie około pełni Księżyca i w jego sto­sun­kowo bli­skim sąsiedz­twie.

Miłym zasko­cze­niem było, że nawet na tak nie­do­sko­na­łej foto­gra­fii wyko­na­nej w ciężk­ich warun­kach można dostrzec deli­katny zarys pięk­nej nie­bie­skiej mgła­wicy, w której są zanu­rzone gwiazdy wcho­dzące w skład oma­wia­nej gro­mady.

Para­me­try foto­gra­fii 2:

  • Canon EOS 60D
  • suma­ryczny czas eks­po­zy­cji: 15 minut (stac­ko­wane - 15x60s kla­tek light, dark, flat oraz bias)
  • ISO: 500
  • obiek­tyw: typu zoom (wyko­rzy­stano fmax=250mm)
  • zasto­so­wano filtr mgła­wi­cowy CLS
  • prze­słona: f/16
  • sta­tyw: gło­wica para­lak­tyczna z pro­wa­dze­niem w osi rek­ta­scen­cji, wyju­sto­wana metodą dry­fową z wyko­rzy­sta­niem ste­row­nika wła­snej kon­struk­cji



06.12.2021 - Jaworzno, ogród
warunki miej­skie, wysoki poziom zanie­czysz­cze­nia świa­tłem

Tym razem warunki obser­wa­cji były dogodne - noc była bezk­sięży­cowa, dosyć chłodna, a niebo oczy­ściło się z chmur na wystar­cza­jąco długi czas, by zebrać odpo­wiedni mate­riał.

Tym razem, dzięki odpo­wied­nim warun­kom i dłuższemu cza­sowi naświe­tla­nia niż w przy­padku Fot.2 możemy dokład­niej zoba­czyć wspa­niały zespół mgła­wic reflek­syj­nych, roz­świe­tlony błękit­nym bla­skiem mło­dych gwiazd. Wymie­nić tu można choćby Mgła­wicę Merope (NGC 1435, nazy­wana też Mgła­wicą Tem­pela), a także tę roz­snutą wokół Mai (NGC 1432). Te piękne chmury gazowo-pyłowe mogą sta­no­wić pozo­sta­łość obłoku mate­rii, z którego pow­stały gwiazdy nale­żące do gro­mady, ale możl­iwe też jest inne pocho­dze­nie mgła­wic. Ich piękna nie­bie­skawa barwa jest spo­wo­do­wana obec­no­ścią drob­nego pyłu węglo­wego roz­pro­szo­nego w tym obsza­rze prze­strzeni kosmicz­nej.

Para­me­try foto­gra­fii 3:

  • Canon EOS 60D
  • suma­ryczny czas eks­po­zy­cji: 28 minut (stac­ko­wane - 14x120s kla­tek light, dark, flat oraz bias)
  • ISO: 1500
  • obiek­tyw: typu zoom (wyko­rzy­stano fmax=250mm)
  • zasto­so­wano filtr mgła­wi­cowy CLS
  • prze­słona: f/16
  • sta­tyw: gło­wica para­lak­tyczna z pro­wa­dze­niem w osi rek­ta­scen­cji, wyju­sto­wana metodą dry­fową z wyko­rzy­sta­niem ste­row­nika wła­snej kon­struk­cji

Marek Ples

Aa