M97 - Mgławica Sowa
Messier 97 znana też jako Mgławica Sowa jest mgławicą planetarną znajdującą się w odległości około 2030 lat świetlnych od Ziemii w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy. Jej wiek jest szacowany na około 6 do 8 tysięcy lat. Obiekt ten ma w przybliżeniu okrągły przekrój z subtelną strukturą wewnętrzną, którą tworzą trzy główne koncentryczne powłoki, przy czym najbardziej zewnętrzna z nich jest o około 20-30% większa od wewnętrznej. Wygląd mgławicy przypominający głowę sowy (głównie ciemne plamy podobne do oczu) jest wynikiem budowy powłoki wewnętrznej, która nie jest kulista, lecz beczkokształtna i ustawiona pod kątem 45° w stosunku do kierunku, w jakim ją widzimy.
Aby odnaleźć mgławicę na nocnym niebie, należy spojrzeć na południowo-wschodni rejon skrzyni Wielkiego Wozu, wokół gwiazdy Merak (Beta Ursae Majoris, β UMa). Stamtąd, M97 znajduje się nieco ponad 2,5 stopnia w kierunku południowo-wschodnim, w stronę gwiazdy Phecda (Gamma Ursae Majoris, γ UMa).
Obserwacje
26.06.2024, około godziny 00:00 - Jaworzno, ogród
warunki miejskie, wysoki poziom zanieczyszczenia światłem
Mgławica Sowa jest stosunkowo ciemnym obiektem i nawet w najlepszych warunkach nie zaobserwujemy jej gołym okiem. Jeśli chodzi o obserwacje wizualnie, to za pomocą małego niewielkiego teleskopu lub silnej lornetki lornetki 20×80 dostrzeżemy ją w postaci mglistej plamki pozbawionej szczegółów. Aby dostrzec bardziej charakterystyczne cechy mgławicy w postaci ciemnych plam przypominających oczy sowy - czemu mgławica zawdzięcza swą nazwę - potrzebny jest teleskop o aperturze 15-20cm lub większej. Jednak najlepszą metodą obserwacji jest w tym przypadku, jak w przypadku innych obiektóœ głębokiego nieba, rejestracja fotograficzna o długim czasie ekspozycji (Fot.1).
Masa samej mgławicy jest niewielka, bo wynosi jedynie 0,13 masy Słońca (0,13M☉). W jej skład wchodzi głównie wodór H, hel He, azot N, tlen O i siarka S, a wszystko to przy gęstości gęstości mniejszej niż 100 cząstek na centymetr sześcienny. Jej zewnętrzny promień wynosi około 0,91 roku świetlnego i powiększa się się z prędkością 27-39 km/s.
Centralna gwiazda o jasności 14m na końcowych etapach ewolucji odrzuciła dużą część swojej materii (która uformowała mgławicę), żeby następnie przekształcić się w białego karła. Obiekt ten ma obecnie masę wynoszącą 55-60% masy Słońca, ale jest przy tym wielokrotnie jaśniejszy i gorętszy od naszej dziennej gwiazdy. W białym karle nie odbywają się już procesy syntezy jądrowej, więc będzie on powoli stygł na drodze wypromieniowania energii.
Parametry fotografii 1:
Literatura dodatkowa:
- Stanghellini L., Shaw R. A., Villaver E., The Magellanic Cloud Calibration of the Galactic Planetary Nebula Distance Scale, The Astrophysical Journal, 2008, 689(1), str. 194-202
- Guerrero M. A., and Chu Y.-H., Manchado A., Kwitter K. B., Physical Structure of Planetary Nebulae. I. The Owl Nebula, The Astrophysical Journal, 2003, 125(6): str. 3213-3221
- Jones K. G., Messierś Nebulae and Star Clusters (2nd ed.), Cambridge University Press, 1991, str. 277-279,
Marek Ples