Mgławica Półksiężyc, albo Rożek
Mgławica Półksiężyc lub Mgławica Rożek (ang. Crescent Nebula), mająca oznaczenie NGC 6888 to mgławica emisyjna znajdująca się w konstelacji Łabędzia Cygnus - miejsce gdzie należy szukać tego obiektu w odniesieniu do całego gwiazdobioru przedstawiłem na Fot.1.
Mgławica Półksiężyc została odkryta 15 września 1792 roku przez Williama Herschela. Znajduje się ona w odległości około 4700 lat świetlnych od Słońca w ramieniu Oriona Drogi Mlecznej.
O Łabędziu jako konstelacji gwiezdnej pisałem już tutaj (z podobnej do opisanej tam sesji pochodzi zresztą powyższa fotografia), więc tym razem więcej miejsca chciałbym poświęcić samym jego gwiazdom. Warto wspomnieć, że z niektórych jaśniejszych gwiazd Łabędzia buduje się czasem asteryzm, nazywany Krzyżem Północy, w sposób analogiczny do Krzyża Południa Crux, który zresztą bywał dawniej uznawany za asteryzm w obrębie gwiazdozbioru Centaura Centaurus.
Łabędź leży w szczególnie bogatym w gwiazdy obszarze Drogi Mlecznej, nic więc dziwnego, że jest to rejon intensywnych badań astronomicznych. W szczególności teleskop Keplera prowadzi w tym rejonie obserwacje w celu poszukiwania planet pozasłonecznych.
W granicach gwiazdozbioru można spotkać wiele interesujących obiektów głębokiego nieba. jednym z nich jest Mgławica Półksiężyc.
Obserwacje
03.05.2024, około godziny 23:30 - Katowice
warunki śródmiejsce, bardzo wysoki poziom zanieczyszczenia światłem
Tej nocy warunki nie rozpieszczały - niebo było zachmurzone, a meteorolodzy donosili o pyle znad Sahary unoszącym się w górnych warstwach atmosfery. Mimo wszystko udało się pochwycić wystarczająco dużo światła, aby zaobserwować charakterystyczny kszałt tej mgławicy.
Mgławica NGC 6888 powstała w wyniku ewolucji gwiazdy Wolfa-Rayeta WR 136, która znajduje się w jej centrum. Gwiazda ta narodziła się jako jasny i gorący nadolbrzym typu O około 4,5 miliona lat temu. Natomiast proces formowania mgławicy rozpoczął się około 250 tysięcy lat temu, kiedy masywna gwiazda centralna przeszła transformację z fazy czerwonego karła w gwiazdę Wolfa-Rayeta.
Na tym etapie ewolucji gwiazdy centralnej doszło do zrzucenia jej zewnętrznej powłoki przez silny wiatr gwiazdowy - jego oszacowaną intensywność mozna przedstawić obrazowo w ten sposób, że WR 136 w ciągu każdych 10 tysięcy lat pozbywała się na jego drodze materii równej masie Słońca. W ten sposób wiatr gwiazdowy uderzał w otaczający gaz pozostający po poprzedniej fazie, kompresując go w serie złożonych powłok oraz dodatkowo je jonizując intensywnym promieniowaniem ultrafioletowym.
Prognozuje się, że gwiazda WR 136, zbliżając się do końca swojego cyklu życiowego, wybuchnie jako supernowa w ciągu najbliższego miliona lat.
Myślę, że warto wspomnieć też tutaj czym są gwiazdy Wolfa-Rayeta. Są to duże i bardzo gorące gwiazdy charakteryzujące się występowaniem szerokich linii w widmach emisyjnych, obecnych zamiast wąskich linii absorpcyjnych, typowych dla zwykłych populacji gwiazdowych. Tłumaczy się to przyjmując, że gwiazdy te mają bardzo rozległą i rozrzedzoną powłokę gazową, rozszerzającą się z dużą prędkością.
Gwiazdy Wolfa-Rayeta zalicza się do gwiazd o największej światłości, bowiem ich absolutne wielkości gwiazdowe oceniane są na –4m do –8m. Ich średnice są około dwóch razy większe od średnicy Słońca, masa zaś ponad 20 razy większa. Temperatura ich powierzchni wynosi od 25 do 50 tysięcy kelwinów.
Parametry fotografii 2:
- Canon EOS 60D
- sumaryczny czas ekspozycji: 15 minut (stackowane - 30x30s klatek light, dark, flat oraz bias)
- ISO: 1500
- teleskop w systemie Maksutowa (100/1400), ekspozycja w ognisku głównym
- zastosowano filtr, pozwalający na zmniejszenie wpływu sztucznego zanieczyszczenia światłem i świecenia atmosfery
- statyw: głowica paralaktyczna z prowadzeniem w osi rektascencji, wyjustowana metodą dryfową z wykorzystaniem sterownika własnej konstrukcji.
Literatura dodatkowa:
- Substyk M., Atlas nieba 2000.0, AstroCD, 2021, str. 22
- Seligman C., NGC 6888, w: Celestial Atlas [dostęp 08.05.2024]
- Złoczewski K., Kosmos. Przewodnik obserwatora, Amermedia Sp. z o.o., 2013, str. 20-23
- Ridpath I., Gwiazdy i planety. Przewodnik Collinsa, MULTICO Oficyna Wydawnicza Sp. z o.o., 2010, str. 112-113
Marek Ples