Weird Science

Woda i ogień

Che­miczny oksy­mo­ron

Czym jest oksy­mo­ron? Zaj­rzyjmy do słow­nika:

Oksy­mo­ron (z gr. oksýmōron, od oksýs ostry i mōros głupi) – okre­śle­nie pozor­nie sprzeczne z wła­ści­wo­ściami przed­miotu, którego doty­czy, także anty­lo­gia.

Słow­nik Wyra­zów Obcych PWN, PWN War­szawa 1980r.

Czy uda się to jakoś powiązać z che­mią? Niek­tóre eks­pe­ry­menty dają efekty pozor­nie sprzeczne z naszym codzien­nym doświad­cze­niem. Weźmy na przy­kład stwier­dze­nie "woda jako zapal­nik". W potocz­nym rozu­mie­niu wodę wyko­rzy­stu­jemy raczej jako śro­dek chło­dzący lub gaśni­czy. To stwier­dze­nie nosi więc zna­miona oksy­mo­ronu. Che­mik ma jed­nak to do sie­bie, że potrafi roz­pa­lić ogień nawet za pomocą kro­pli wody.

Czego potrze­bu­jemy?

Do doświad­cze­nia oprócz odro­biny wody potrze­bu­jemy także:

Cynk musi być w postaci jak naj­drob­niej­szego proszku, ponie­waż sto­pień jego roz­drob­nie­nia w dużym stop­niu decy­duje o efek­cie. Azo­tan amonu można kupić w skle­pach ogrod­ni­czych, gdyż jest to wydajny nawóz sztuczny (sprze­da­wany jako sale­tra amo­nowa). Należy go oczy­ścić przez kry­sta­li­za­cję i jak naj­le­piej wysu­szyć.

Ostrze­że­nie: Należy sto­so­wać ręka­wiczki och­ronne i nie dopu­ścić do zanie­czysz­cze­nia skóry azo­ta­nem amonu. Pod­czas mie­sza­nia pyłu cyn­ko­wego i azo­tanu amonu obie sub­stan­cje muszą być całk­o­wi­cie suche! Skład­ni­ków nie wolno ucie­rać razem, ponie­waż może to spo­wo­do­wać groźny wybuch. Skład­niki należy deli­kat­nie mie­szać na kawałku kar­tonu za pomocą dre­wienka. Mie­sza­niny nie wolno prze­cho­wy­wać! Doświad­cze­nie należy prze­pro­wa­dzać pod wyciągiem lub na zew­nątrz. Autor nie bie­rze jakiej­kol­wiek odpo­wie­dzial­no­ści za wszel­kie mogące pow­stać szkody. Robisz to na wła­sne ryzyko!

Doświad­cze­nie

Jed­na­kowe ilo­ści obu skład­ni­ków (kilka gra­mów) deli­kat­nie mie­szamy na kawałku kar­tonu, po czym mie­sza­ninę wysy­pu­jemy na ognio­tr­wałą płytkę (cera­miczną, azbe­stową lub meta­lową). Następ­nie doda­jemy kilka kro­pel wody i odda­lamy się. Efekt można zoba­czyć na poniższym fil­mie:

Widzimy, że po chwili woda wypa­ro­wuje, a mie­sza­nina gwałt­ow­nie się zapala. Więc jed­nak da się coś zapa­lić za pomocą wody!

Wyja­śnie­nie

Na sucho skład­niki nie rea­gują, jed­nak pod wpły­wem wody docho­dzi do sil­nie egzo­ter­micz­nej reak­cji redoks między cyn­kiem, a azo­ta­nem amonu według rów­na­nia:

Ilustracja

Pow­sta­jąca woda w tak wyso­kiej tem­pe­ra­tu­rze natych­miast wypa­ro­wuje, azot także się ulat­nia. Pow­stały tle­nek cynku two­rzy jasny, lekki popiół.

Życzę miłej i pou­cza­jącej zabawy:)

Lite­ra­tura dodat­kowa:

Marek Ples

Aa