M81 - Galaktyka Bodego
Galaktyka Bodego, znana również jako M81, to spiralna galaktyka znajdująca się w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy Ursa Major. Odkryta została w 1774 roku przez niemieckiego astronoma Johanna Elerta Bodego, od którego wzięła swoją popularną nazwę.
M81 jest jedną z jaśniejszych galaktyk na nocnym niebie, co czyni ją stosunkowo łatwym celem dla obserwatorów wyposażonych w teleskopy amatorskie. Znajduje się w odległości około 12 milionów lat świetlnych od Ziemi, co w skali kosmicznej czyni ją naszym stosunkowo bliskim sąsiadem.
Jednym z najciekawszych aspektów Galaktyki Bodego jest jej interakcja z sąsiednią galaktyką Cygaro (M82). Oddziaływanie grawitacyjne między tymi dwoma galaktykami wywołało w przeszłości kaskadę zdarzeń, która w efekcie przyczyniła się do intensywnego formowania gwiazd w obu galaktykach. Galaktyka ta posiada także aktywne jądro, w którym położona jest supermasywna czarna dziura o masie 70 milionów mas Słońca.
Galaktyka Bodego stanowi również część grupy galaktyk znanej jako Grupa M81, która obejmuje kilkanaście galaktyk.
Obserwacje
25.05.2024, około godziny 24:00 - Jaworzno, ogród
warunki miejskie, wysoki poziom zanieczyszczenia światłem
Mimo kilku chmur roztaczających się wzdłóż zachodniego horyzontu, w rejonie Wielkiego Wozu okazało się możliwe przeprowadzenie obserwacji. Galaktyka Bodego jest czasem wskazywana jako jeden z najdalszych obiektów astronomicznych możliwych do zauważenia gołym okiem. Trzeba jednak uczciwie zaznaczyć, że może się to udać jedynie w doskonałych warunkach i przy dobrym wzroku, poniewż jej jasność wynosi 6,9m. Galaktyka ta całe swoje piękno ujawnia na fotografiach z długim czasem ekspozycji (Fot.1).
Jak widać, Galaktyka Bodego jest klasycznym przykładem galaktyki spiralnej, podobnej do naszej Drogi Mlecznej. Posiada wyraźnie zaznaczone ramiona spiralne, które są pełne młodych, gorących gwiazd oraz obszarów gwiazdotwórczych. Centralna część M81 to wyraźne jądro galaktyczne, gdzie znajduje się supermasywna czarna dziura o masie około 70 milionów mas Słońca.
Obserwacje M81 dostarczają cennych informacji na temat struktury i ewolucji galaktyk spiralnych, a także procesów związanych z formowaniem się gwiazd i wielkoskalowymi interakcjami między galaktykami. Dla astronomów - zarówno amatorów, jak i profesjonalistów - M81 pozostaje jednym z najbardziej fascynujących obiektów na niebie.
Parametry fotografii 1:
- sumaryczny czas ekspozycji: 30 minut (stack 60 klatek RAW po 30s, z wykorzystaniem odpowiedniej ilości klatek typu dark, bias i flat)
- ISO: 1600
- teleskop w systemie Maksutowa (100/1400), ekspozycja w ognisku głównym
- zastosowano filtr, pozwalający na zmniejszenie wpływu sztucznego zanieczyszczenia światłem i świecenia atmosfery
- statyw: głowica paralaktyczna z prowadzeniem w osi rektascencji, wyjustowana metodą dryfową z wykorzystaniem sterownika własnej konstrukcji.
Literatura dodatkowa:
- Devereux N., Ford H., Tsvetanov Z., Jocoby J., STIS Spectroscopy of the Central 10 Parsecs of M81: Evidence for a Massive Black Hole, The Astronomical Journal, 2003, 125(3), str. 1226-1235
- Karachentsev I. D., The Local Group and Other Neighboring Galaxy Groups, The Astronomical Journal, 2005, 129(1), str. 178-188
- Yun M. S., Ho P. T. P., Lo K. Y., A high-resolution image of atomic hydrogen in the M81 group of galaxies, Nature, 1994, 372(6506), str. 530-532
Marek Ples